فراتحلیل پیشایندهای تسهیم دانش در سازمان‌های ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی با اصالت

نویسندگان

1 دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت منابع انسانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در عصر دانایی‌محوری کسب مزیت رقابتی پایدار برای سازمان‌ها نیازمند فراهم ساختن پیش‌نیازهایی است که اعضای سازمان بتوانند دانش خود را به‌گونه‌ای اثربخش به اشتراک بگذارند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف به ترکیب کمّی و یکپارچه‌سازی مطالعات کمّی انجام‌شده در خصوص عوامل تسهیل‌گر تسهیم دانش در سازمان‌های ایرانی انجام شده است. این پژوهش کاربردی، از نوع کمّی است و ماهیتی توصیفی دارد. منابع اطلاعاتی آن را پژوهش‌های کمّی منتشرشده در نشریات علمی ـ پژوهشی کشور در ده سال اخیر تشکیل می‌دهند که عوامل مؤثر بر تسهیم دانش را بررسی کرده‌اند. نمونه‌گیری بر اساس معیارهای مورد نیاز برای ورود به فرایند فراتحلیل انجام شد و بر این اساس 21 مورد انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز با روش فراتحلیل و با کمک نرم‌افزار جامع فراتحلیل انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد همۀ 25 پیش‌نیاز مورد مطالعه برای تسهیل تسهیم دانش از اندازۀ اثر معنادار برخوردار بودند و در سه طبقۀ دارای اندازۀ اثر زیاد، متوسط و کم دسته‌بندی شدند. در این میان، عوامل سرمایۀ اجتماعی، رهبری تحول‌آفرین، بدبینی سازمانی و سرمایۀ روان‌شناختی به ترتیب از بیشترین اندازۀ اثر برخوردار بودند. بر این اساس فراهم ساختن پیش‌نیازهای انجام مؤثر تسهیم دانش در سازمان نیازمند دیدگاهی همه‌جانبه است که در آن به عوامل سخت و نرم به‌طور هم‌زمان توجه شود. در تلاش برای بهسازی وضعیت این پیشایندها نیز اولویت‌بندی بر اساس میزان نقش و تأثیر آن‌ها دستاورد بیشتری را حاصل خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Meta-analysis of Antecedents of Knowledge Sharing in Iranian Organizations

نویسندگان [English]

  • Naser Asgari 1
  • Maryam Khalatbari Moazam 2
  • Shamim Hashemianzadeh 3
1 Associate Professor, Public Administration Department, Management Faculty, Shahid Sattari University of Aeronautical Engineering, Tehran, Iran
2 Ph.D candidate of Public Administration, Islamic Azad University, South Tehran Branch. Tehran. Iran
3 MSc Student of Human Resource Management, Management Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the knowledge-based era, achieving sustainable competitive advantages by organizations requires providing the prerequisites for members of organizations to be able to share their knowledge effectively. In this regard, the present study has quantitatively analyzed the quantitative studies conducted about the facilitators of knowledge sharing in Iranian organizations. This is an applied, quantitative and descriptive research. Its information sources consist of the quantitative researches published in Iranian scientific journals in the last ten years that have examined the factors affecting knowledge sharing. The sampling was performed according to the required criteria of meta-analysis and 21 studies were analyzed based on these selection criteria. Data analysis was performed by meta-analysis method through comprehensive meta-analysis software. Findings showed that all of the 25 studied prerequisites of knowledge sharing had a significant effect size and were classified into three categories with high, medium and low effect size. Among them, social capital, transformational leadership, organizational pessimism and psychological capital had the greatest effect size, in descending order. Accordingly, providing the prerequisites for effective knowledge sharing in organizations requires a comprehensive perspective in which hard and soft factors are considered simultaneously. For effectively improving these antecedents, prioritizing them based on their role and impact will achieve more merits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge
  • Knowledge Management
  • Knowledge Sharing
  • Meta-Analysis
ابراهیمی، سیدعباس، اصغر محمدی فاتح، ابراهیم حاجی پور. 1391. بررسی نقش اعتماد در تسهیم دانش شغلی کارکنان دانشگاه تربیت مدرس. مدیریت نظامی 47. 135-162.
احمدی طاهری، مریم، بهروز قلیچ لی، امیر حاتمی. تأثیر سرمایه اجتماعی سازمانی بر تسهیم دانش در سازمان­های رسانه‌ای؛ مورد مطالعه: مرکز رسانه‌های نوین سازمان صدا و سیما. آموزش و توسعه منابع انسانی. 1.
اسماعیل‌پور، رضا؛ کاشانی، سید حسام؛ نیکوکار، هانی. 1393. تسهیم دانش، بررسی نقش عوامل مؤثر بر آن و بهره‌وری سازمان. مدیریت بهره‌وری. 8(4(31) زمستان)، 51-74.
اعلامی، فرنوش، فاطمه نارنجی ثانی، علی‌رضا یوزباشی. . بررسی ساختار عاملی تسهیم دانش، خلق دانش و اعتماد سازمانی (مورد مطالعه:کارشناسان دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه تهران). زبان و ادبیات فارسی. 5-20.
الوانی، سید مهدی، احسان لرستانی. 1394. بررسی تأثیر نگرش شغلی بر تسهیم دانش و ارتباط آن با رفتار شهروندی سازمانی در بانک قوامین. مدیریت توسعه و تحول. 20. 1-10.
پهلوانی، معصوم ، رضا پیرایش، وحیده علی پور، محمد با شکوه. 1389. بررسی و الویت‎بندی عوامل فرهنگی مؤثر در به اشتراک‌گذاری دانش در مراکز تحقیق و توسعه پتروشیمی. مدیریت فناوری اطلاعات 5. 19.
تقوی فرد، محمدتقی، معصومه حاجیان، الهام پور سیاح، مرتضی طحان. 1393. نقش اعتماد سازمانی در تسهیم دانش بین کارکنان. مطالعات مدیریت فناوری اطلاعات. 10. 79.
حسینی سرخوش، سید مهدی؛ اخوان، پیمان. 1395. نقش سرمایه اجتماعی در ارتقای تسهیم دانش و بهره‌وری کارکنان در سازمان‌های صنعتی دانش‌بنیان. مدیریت بهره‌وری. 10(3(38) پاییز). 33-62.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، مهدی؛ آذر، عادل (1383). روش‌شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: صفار، اشراقی.
دانایی‌فرد، حسن، احمد خائف الهی، سید مجتبی حسینی. 1390. تأملی بر ارتقاء تسهیم دانش در پرتو رفتار شهروندی سازمانی(مورد مطالعه: وزارتخانه مسکن و شهرسازی و وزارتخانه راه و ترابری). پژوهش‌های مدیریت عمومی. 14. 63-84.
دهقانان، حامد؛ پورمقدسیان، پویا. 1394. تحلیل رابطه‌ی اعتماد و اثربخشی در گروه‌های مجازی با تأکید بر نقش تسهیم دانش. مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، 4(13). 1-19. doi: 10.22054/ims.2015.4081
رحمان سرشت، حسین، نرگس شیخی. 1393. نقش میانجی رفتار شهروندی سازمانی در اثرگذاری عوامل نگرش شغلی بر رفتار تسهیم دانش. مدیریت دولتی. 19. 481-502.
رستگار، عباسعلی، طاهره مقصودی. 1395. بررسی تأثیر رهبری تحول‌آفرین بر نوآوری سازمانی با میانجیگری تسهیم دانش. مطالعات مدیریت (بهبود و تحول). 157-182.
رفوآ، شبنم، عباسی، سورکی فاطمه. تأثیر عوامل سازمانی و تکنولوژیکی بر تسهیم دانش در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات. ۱۳۹۴; ۳۱ (۱) :۲۱۷-۲۳۹
سیدجوادین، سیدرضا، سعید رضایی. 1394. بررسی تأثیر سیستم کاری تعهد بالا بر تسهیم دانش و نوآوری سازمانی. پژوهش‌های مدیریت عمومی. 27. 23-44.
سینایی، حسنعلی؛ فریسات، حمیده؛ نداف، مهدی. 1396. بررسی عوامل مؤثر بر تسهیم دانش و تأثیر آن بر عملکرد فرد در صنعت مالی و بانکداری. پژوهشنامه مدیریت اجرایی. 9(18)، 143-168. doi: 10.22080/jem.2018.13629.2545
شیرازی، علی، محمدحسین همایونی راد. 1394. بررسی تأثیر فرهنگ مبتنی بر دانش بر اشتراک دانش با تعدیل گری نقش گرایش به اعتماد. پژوهش‌های مدیریت عمومی. 27. 99-118.
صلواتی، عادل، رزان زندی، سحر امانی. 1393. بررسی رابطه‌ی بین بدبینی سازمانی و تسهیم دانش (مورد مطالعه: دانشگاه آزاد اسلامی). مدیریت صنعتی. 107.
فرج اله رهنورد، فاطمه صدر. . رابطه ادراک فرهنگ تسهیم دانش کارکنان با عوامل سازمانی در دستگاه‌های دولتی. مدیریت بهره‌وری. 51-74.
علامه، سیدمحسن، هدی توکلی، ریحانه السادات طبائیان. 1395. تأثیر سرمایه اجتماعی بر تسهیم دانش و سرمایه فکری. مطالعات مدیریت (بهبود و تحول). 101-118.
علامه، سید محسن، سلطانی فرزانه، نریمانی مهدی. بررسی نقش تعدیلگر متغیر سرمایه اجتماعی بر رابطه بین مدیریت استعداد و تسهیم دانش در سازمان: حوزه‌های ستادی شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های تابع مستقر در تهران. پژوهش‌های مدیریت در ایران. ۱۳۹۳; ۱۸ (۲) :۱۲۷-۱۴۸.
قدم پور، عزت اله، مریم زندکریمی. 1397. بررسی رابطه بین ارتباط سازمانی و تسهیم دانش با نقش میانجی اعتماد سازمانی در میان دبیران مدارس. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات (علوم تربیتی و روانشناسی). 103-128.
قربانی‌زاده، وجه‌الله (1394) راهنمای کاربردی فراتحلیل با نرم‌افزار CMA2، تهران، جامعه‌شناسان.
کفاشان، مجتبی، یاسر آسمان دره، زهرا محمدیان. 1396. سنجش میزان تأثیر عوامل مؤثر بر شکل‌گیری رفتار اشتراک دانش از دیدگاه دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه فردوسی مشهد). پژوهش نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی. 153-173.
لنجرود، لیلا میر اسدالله، زهرا علی پور درویش. 1393. بررسی عوامل سازمانی مؤثر بر تسهیم دانش درون گروهی (مطالعه موردی در ادارات سازمان مرکزی بانک صادرات ایران). پژوهش‌های تربیتی 29. 62-78.
محمودی میمند، محمد و شهابی، مریم .1394. بررسی نقش سرمایه اجتماعی و کنترل رفتاری به‌عنوان عوامل تأثیرگذار بر وضعیت تسهیم دانش ضمنی میان کارکنان: بانک ملی شهر کرمانشاه. مجله پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، 4(4) ، 138-152.
منوریان، عباس؛ عسگری، ناصر. سازمان در عصر صنعت، اطلاعات و دانایی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1398.
منوریان، عباس، فاطمه فضلی، جمشید مصباحی. 1393. شناسایی و رتبه‌بندی عوامل پیش برنده و بازدارنده تسهیم دانش در یک سازمان دولتی. فرآیند مدیریت و توسعه. 90. 25-46.
مهدوی، موسی، حمیدرضا تقی پور، حمید طریفی حسینی. 1394. نقش سرمایه‌ی اجتماعی در تسهیم دانش بین مدیران و کارشناسان ستادی جهاد دانشگاهی. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی. 1. 137-158.
نادی، محمدعلی، شاه حسینی، سکینه. 1397. الگوی ساختاری رابطه بین اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی با رفتار تسهیم دانش: تبیین سهم واسطه‌گری فرهنگ سازمانی و سلامت سازمانی دبیران. فصلنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 9(35). 291-310.
نارنجی ثانی، فاطمه، زینب السادات مصطفوی، سید محمد میرکمالی، فرنوش اعلامی. 1396. بررسی ساختار عاملی تسهیم دانش، اعتماد سازمانی و خلاقیت. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی. 9-32.
یزدان‌شناس، مهدی ، علی خشنود . 1393. تبیین الگوی روابط بین تسهیم دانش و رفتار شهروندی سازمانی بر اساس مفاهیم رفتار سازمانی مثبت‌گرا. مدیریت دولتی. 17. 189-208.
یگانه راد، معصومه؛ طاهری، مرتضی. 1393. نقش واسطه‌ای فرهنگ‌سازمانی و تسهیم دانش در رابطه رهبری تحوّلی و موفقیت برنامه‌ریزی منابع سازمان (ERP) در دانشگاه. پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی، 1(1)، 137-163. doi: 10.22054/jrlat.2014.115
یوسفی امیری، مظاهر؛ قلی پور، آرین؛ عباسی، داوود؛ قربانلو، محسن. 1394. بررسی نقش ویژگی‌های شخصیتی در تسهیم دانش (مورد مطالعه: دانشجویان شاغل دانشکده مدیریت دانشگاه تهران). مدیریت فرهنگ سازمانی. 13(3)،ٰ 647-665. doi: 10.22059/jomc.2015.54733
Ahmad, F. (2017), “Knowledge sharing in a non-native language context: challenges and strategies”, Journal of Information Science, Vol. 24 No. 2, pp. 248-264.
Ahmad, F. (2018). The impact of language diversity on knowledge sharing. Informaatiotutkimus, 37(1). https://doi.org/10.23978/inf.70174
Ahmad, F. and Karim, M. (2019), "Impacts of knowledge sharing: a review and directions for future research", Journal of Workplace Learning, Vol. 31 No. 3, pp. 207-230.
Al-Alawi, A.I., Al-Marzooqi, N.Y. and Mohammed, Y.F. (2007), ‘‘Organizational culture and knowledge sharing: critical success factors’’, Journal of Knowledge Management, Vol. 11 No. 2, pp. 22-42.
Al-Kurdi, O., El-Haddadeh, R., & Eldabi, T. (2018). Knowledge sharing in higher education institutions: a systematic review. Journal of Enterprise Information Management.
Amin, S.H.M., Zawawi, A.A. and Timan, H. (2011), “To share or not to share knowledge: observing the factors”, Humanities, Science and Engineering (CHUSER), 2011 IEEE Colloquium on, IEEE, December, pp. 860-864.
Ashena, M., Asgari, N., Moradi Saleh, A., Ghafouri, D. (2013). The Role of Organizational Culture in Facilitating Knowledge Management Practices. Journal of Information Technology Management, 5(4), 1-22. doi: 10.22059/jitm.2013.36051
Bock, G.W., Zmud, R.W., Kim, Y.G. and Lee, J.N. (2005), “Behavioral intention formation in knowledge sharing: examining the roles of extrinsic motivators, social-psychological forces, and organizational climate”, MIS Quarterly, Vol. 9 No. 1, pp. 87-111.
Cheung, S.Y., Gong, Y., Wang, M., Zhou, L. and Shi, J. (2016), “When and how does functional diversity influence team innovation? The mediating role of knowledge sharing and the moderation role of affect-based trust in a team”, Human Relations, Vol. 69 No. 7, pp. 1507-1531.
Dalkir, K. (2017), Knowledge Management in Theory and Practice, MIT press, Cambridge.
Davenport, T.H. and Prusak, L. (1998), Working Knowledge: How Organizations Manage What They Know, Harvard Business School Press, Boston, MA.
Goh, S. and Sandhu, M. (2013), “Knowledge aharing among Malaysian academics: influence of affective commitment and trust”, The Electronic Journal of Knowledge Management, Vol. 11 No. 1, pp. 38-48.
Goh, S.K. and Sandhu, M.-S. (2014), “The influence of trust on knowledge donating and collecting: an examination of Malaysian universities”, International Education Studies, Vol. 7 No. 2, doi: 10.5539/ies.v7n2p125.
Henttonen, K., Kianto, A. and Ritala, P. (2016), “Knowledge sharing and individual work performance: an empirical study of a public sector organisation”, Journal of Knowledge Management, Vol. 20 No. 4, pp. 749-768.
Hislop, D. (2013), Knowledge Management in Organizations: A Critical Introduction, Oxford University Press. Oxford.
Jain, K.K., Sandhu, M.M. and Sidhu, G. (2007), “Knowledge sharing among academic staff: a case study among business schools in Klang Valley, Malaysia”, Journal for the Advancement of Arts and Science, January, pp. 23-29.
Kingston, J. and Macintosh, A. (2000), ‘‘Knowledge management through multi-perspective modelling: representing and distributing organizational memory’’, Knowledge Based Systems, Vol. 13, pp. 121-31.
McDermott, R. and O’Dell, C. (2001), ‘‘Overcoming cultural barriers to sharing knowledge’’, Journal of Knowledge Management, Vol. 5 No. 1, pp. 76-85.
Mooradian, N. (2005), ‘‘Tacit knowledge: philosophical roots and role in KM’’, Journal of Knowledge Management, Vol. 9 No. 6, pp. 104-13.
Nguyen, T. M., Nham, T. P., Froese, F. J., & Malik, A. (2019). Motivation and knowledge sharing: a meta-analysis of main and moderating effects. Journal of Knowledge Management.
Nickerson, J.A. and Zenger, T.R. (2004), “A knowledge-based theory of the firm—the problem-solving perspective”, Organization Science, Vol. 15 No. 6, pp. 617-632.
Nistor, N., Daxecker, I., Stanciu, D. and Diekamp, O. (2015), “Sense of community in academic communities of practice: predictors and effects”, Higher Education, Vol. 69 No. 2, pp. 257-273, doi: 10.1007/s10734-014-9773-6.
Ozer, M., & Vogel, D. (2015). Contextualized relationship between knowledge sharing and performance in software development. Journal of Management Information Systems, 32(2), 134-161.
Pigott, T. D. (2012). Advances in Meta - Analysis. New York, Springer.
Renzel, B., 2008. Trust in management and knowledge sharing: The meditating effect of fear and knowledge documentation. Omega, Volume 36, pp. 206-220.
Seba, I., Rowley, J. and Delbridge, R. (2012), “Knowledge sharing in the Dubai Police Force”, Journal of Knowledge Management, Vol. 16 No. 1, pp. 114-128.
Suppiah, V. and Singh Sandhu, M. (2011), "Organizational culture's influence on tacit knowledge‐sharing behaviour", Journal of Knowledge Management, Vol. 15 No. 3, pp. 462-477. https://doi.org/10.1108/13673271111137439
Teece, D.J. and Al-Aalawi, A. (2011), “Knowledge assets, capabilities, and the theory of the firm”, Handbook of Organizational Learning and Knowledge Management, Vol. 2, pp. 505-534.
Yi, J. (2009), ‘‘A measure of knowledge sharing behavior: scale development and validation’’, Knowledge Management Research & Practice, Vol. 7, pp. 65-81.